Nörobilimci ve Genetikçi Doç.Dr. Çağhan Kızıl: COVID-19 için 85 tane ilaç geliştirme çalışması var.

*Doç. Dr. Çağhan Kızıl
Dresden Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi
Almanya Nörodejeneratif Hastalıklar Merkezi

Şu anda veritabanlarındaki bilgilere göre COVID-19 için 85 tane ilaç geliştirme çalışması var. Bunlar, ilaç geliştirme sürecinin değişik aşamalarında. %70’e yakını “keşif” aşamasında, %20 kadarı pre-klinik aşamada ve geri kalanı da klinik çalışma safhalarında. 

İlaç geliştirmek için ilk aşama Keşif aşaması. Burada bilimsel bir bilgiye dayanarak üretilen kimyasalların belli ve çoğu zaman basit bir tarama metodu ile taranıp ilk adayların bulunması gerçekleşiyor.

2. aşama pre-klinik çalışma aşaması. Burada genelde hayvanlarda ve hücre kültürlerinde bir önceki aşamada bulunan adayların farmakokinetik/dinamik özelliklerine bakılıyor (emilim, metabolizma, dağılım). insana verilecek dozlar belirleniyor ve güvenilirliği ölçülüyor.

Pre-klinik aşamada bulunan adaylar klinik fazlara geçiyor. İlk fazlarda sağlıklı bireylerde dozlama analizleri ve yan etki profiline bakılıyor. Sonraki aşamalarda hastalarda analiz edilen ilacın beklenen etkiyi yapıp yapmadığı inceleniyor.

Eğer tüm bu süreçler başarılıysa ilaca onay veriliyor ve sonra piyasaya sürülebiliyor. #COVIDー19 için bu süreçlerin herhangi birinde olan maddeler virüsün çoğalmasını önlemeye, virüsün hücrelere girmesini engellemeye ya da bağışıklık sistemini güçlendirmeye dair.

En son klinik safhada aşamasında olan bir ilaç Remdesivir. Bir nükleotid benzeri madde olan Remdesivir Ebola ve Marburg virüsleri için geliştirilmişti. Daha önceki SARS ve MERS salgınlarında da kullanılmış, etkisi olduğu bildirilmişti. 

Remdesivir aşı değil. Etkisi sınırlı bir süre için. Ancak #COVIDー19 için Washington eyaletinde kullanıldı .Çin’e de gönderildi ve şu anda yüksek sayıda hasta üzerinde deneniyor. ilac gelişecekse en yakını bu olabilir, fakat bu henüz belirsiz  Link : 1

Faz 1 aşamasında bazı aşı türevleri var. Örneğin virüsün S proteinine antikor geliştirmek için uygulanan bir yöntem. Bunun kliniğe yansıması uzun zaman alabilir. Bu nedenle en erken aşının 1-2 sene içinde olacağına dair açıklamalar yapıldı geçen hafta içinde

Faz 2 aşamasında da Danoprevir ve Favipiravir denen iki ilaç adayı var. Virüsün hücresel mekanizmalarını bloke eden bu maddeler çoğalmayı önlemeyi amaçlıyor. Ancak erken safhalarda ve bunun için hastalarda denenmediler. Yani #COVIDー19 için ilaç zaman alacak.

Bugün haberlerde çıkan Belçika’daki çalışma umut verici, ancak antikor sadece laboratuvar deneyleri yaptıkları için çalışmanın keşif aşamasında ya da erken pre-klinik aşamada olduğu anlaşılıyor. Diğer aşamaları geçip klinik faza gelmesi gerekiyor.

İlaç geliştirme aşamaları başından sonuna ortalama 10-15 senelik bir süreç olabilir. Bu bize şunu öğretiyor: virüsün salgın öncesi yayılmasını azaltmak ve sosyal teması minimuma indirgemek, hijyen ve doğru resmi kararlar ile de birleşince elimizdeki en etkili yol.

Şu anda veritabanlarındaki bilgilere göre COVID-19 için 85 tane ilaç geliştirme çalışması var. Bunlar, ilaç geliştirme sürecinın değişik aşamalarında. %70’e yakını “keşif” aşamasında, %20 kadarı pre-klinik aşamada ve geri kalanı da klinik çalışma safhalarında. #coronavirus pic.twitter.com/fLxMegMkB3

— Caghan Kizil (@CaKizil) March 14, 2020

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Kaydet